سیستم آموزشی آلمان

سیستم آموزشی آلمان دارای شهرتی جهانی است و زمانی که در آلمان زندگی می کنید، می توانید انتظار داشته باشید که تمام مدارس و مؤسسات آموزشی، بالاترین کیفیت ممکن را به شما ارائه دهند. همانند سیستم آموزشی اسپانیا، در آلمان نیز تحصیل برای کودکان بین سنین 6 تا 16 سال (یا 18 سال با توجه به نوع مدرسه) اجباری است. سیستم آموزشی در آلمان بسیار سازمان یافته، در دسترس و متمرکز بر آموزش دانش آموزانی توانا و موفق است. نظام آموزشی آلمان معمولا یکی از 10 سیستم آموزشی برتر جهان است و در همه سطوح کیفیت بالایی از آموزش را ارائه می دهد.

نظام آموزشی آلمان و سیستم مدارس این کشور نسبتاً پیچیده است و برای خانواده های مهاجر می تواند در نگاه اول کاملاً گیج کننده باشد. در آلمان بسته به علایق، مهارت ها و توانایی های هر دانش آموز، راه های متعددی برای کسب مدرک تحصیلی و ورود به مقاطع تحصیلی بالاتر وجود دارد. با وجود محبوبیت مدارس خصوصی در آلمان و دو برابر شدن تعداد آن ها در طول دو دهه گذشته، مدارس دولتی همچنان مرکز و قلب تپنده سیستم آموزشی آلمان هستند. با وجود اجباری بودن تحصیل در آلمان، هیچ قانونی مبنی بر اینکه دانش آموز باید در چه نوع مدرسه ای شرکت کند وجود ندارد و خانواده ها در این زمینه آزاد هستند تا مناسب ترین مدرسه را برای فرزند خود انتخاب کنند. بر خلاف اکثر کشورهای اروپایی که تحصیل در دانشگاه های آن ها رایگان نیست، تحصیل در اکثر دانشگاه های دولتی آلمان رایگان است. همین موضوع باعث شده سالانه هزاران دانشجوی بین المللی آلمان را به عنوان مقصد خود برای مهاجرت تحصیلی انتخاب می کنند. با ما در این مقاله همراه باشید تا نگاهی بر مقاطع تحصیلی در آلمان و نحوه عملکرد و سازماندهی سیستم آموزشی این کشور داشته باشیم.

زمان مطالعه: 10 تا 12 دقیقه

ساختار نظام آموزشی آلمان

نظام آموزشی آلمان از 4 بخش اصلی تشکیل شده که هر بخش زیر مجموعه های خاص خود را دارد. این 4 بخش شامل دوره پیش دبستانی (1 تا 5 سال)، دبستان (6 تا 9 سال)، دبیرستان (10 تا 19 سال) و دانشگاه می شود. دوره دبیرستان یا متوسطه، خود به دو بخش متوسطه اول و متوسطه دوم تقسیم می شود. در آلمان 3 نوع مدرسه مختلف برای تحصیل در مقطع متوسطه وجود دارد که در ادامه آن ها را به شما معرفی خواهیم کرد. 

نکته مهمی که باید در مورد نظام آموزشی آلمان بدانید، این است که این کشور از 16 ایالت تشکیل شده و هر ایالت مسئول مشخص کردن و اجرای سیاست های آموزشی خود است. به این معنی که سیستم آموزشی هر ایالت می تواند با ایالت دیگر کمی متفاوت باشد. به عنوان مثال تحصیل در برخی از ایالت های این کشور برای دانشجویان غیر اروپایی رایگان نیست و این تصمیم توسط مقامات محلی همان ایالت اتخاذ شده و نه دولت فدرال آلمان. با این حال، وزرای آموزش و پرورش هر یک از شانزده ایالت دو بار در سال در یک کنفرانس ملی به نام Kultusministerkonferenz گرد هم می آیند تا برنامه ها و اقدامات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

مهدکودک و پیش دبستانی در آلمان

تحصیل در آلمان به طور غیر رسمی با مهدکودک ها شروع می شود. مهدکودک ها در آلمان به مراکز مختلفی تقسیم می شوند که با توجه به سن کودک و نیازهای او خدمات و آموزش های مختلفی را ارائه می دهند. ثبت نام کودکان در مهدکودک یا مراکز پیش دبستانی کاملا اختیاری است و بخشی از سیستم مدارس آلمان و آموزش اجباری نیست. با این حال والدین در آلمان با کمبود ظرفیت در مهدکودک ها روبرو هستند و پیدا کردن یک مهدکودک در نزدیکی خانه ممکن است کمی سخت باشد. برخی از والدین در زمان بارداری جست و جوی خود برای یک مهد کودک مناسب را شروع می کنند تا در صورت امکان بتوانند فرزندان خود را زودتر از موعد ثبت نام کنند. انواع مهدکودک و مراکز آموزش پیش دبستانی در آلمان به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:

Kinderkrippe: این مراکز مخصوص مراقبت و نگهداری از کودکان بین 6 ماه تا 3 سال هستند. این مراکز علاوه بر مراقبت از کودکان، آموزش های اولیه مخصوص به نوزادان و کودکان خردسال را نیز فراهم می کنند.

Kindergarten: این مؤسسه آموزشی مخصوص کودکان بین سنین ۳ تا ۶ سال است. هدف اصلی این مهدکودک ها، آماده سازی کودکان برای مدرسه با استفاده از یادگیری مبتنی بر بازی و فعالیت های اجتماعی است. حضور کودکان در این مراکز معمولا بین 3 تا 5 ساعت در روز است.

Kinderhort: این مراکز بعد از تعطیلی مدرسه، برای کودکان سنین ۶ تا ۱۰ سال خدمات آموزشی و مراقبتی را فراهم می کنند. هدف اصلی Kinderhortها ارائه فضایی امن و حمایتی برای کودکان در ساعت هایی است که والدین مشغول به کار هستند و نمی توانند از کودکان خود مراقبت کنند. مربیان این مراکز در زمینه انجام تکالیف مدرسه به کودکان کمک می کنند و برای آن ها فعالیت های ورزشی، اجتماعی، هنری، دستی و بازی های گروهی تدارک می بینند.

هزینه مهد کودک به موارد زیادی بستگی دارد، از جمله ایالت و شهری که در آن زندگی می کنید. به عنوان مثال در دوسلدورف، هزینه نگهداری از کودکان زیر سه سال به درآمد والدین و ساعات نگهداری در هفته بستگی دارد اما برای کودکان بین سه تا شش سال رایگان است. به لطف سیستم مرخصی والدین، پدر یا مادرهایی که علاقه ای به ثبت نام کودک خود در مهدکودک ندارند، می توانند تا سه سال در خانه بمانند و پس از پایان سه سال به شغل قبلی خود بازگردند. علاوه بر این والدین در آلمان می توانید برای دریافت کمک هزینه از دولت درخواست دهند و برای دو سال اول پس از تولد فرزند خود، از دولت این کشور کمک هزینه نقدی دریافت کنند.

آموزش ابتدایی در آلمان (Grundschule)

مقاطع تحصیلی در آلمان به طور رسمی با مدارس ابتدایی شروع می شوند. در سیستم آموزش و پرورش آلمان بیش از 15000 مدرسه ابتدایی یا به اصطلاح Grundschule وجود دارد که مخصوص آموزش کودکان سنین 6 تا 9 سال هستند. به طور استاندارد آموزش ابتدایی در آلمان 4 سال (4 کلاس) طول می کشد؛ اما در ایالات های برلین و براندنبورگ طول تحصیل این دوره 2 سال بیشتر است و کلاس های 1 تا 6 را پوشش می دهد. در آلمان ورود به مدارس ابتدایی یک روز بزرگ برای بچه ها است که به آن Einschulung می گویند و آن را در کنار تمام اعضای خانواده جشن می گیرند. در این روز به بچه ها یک مخروط بزرگ (Schultüte) هدیه داده می شود که از لوازم تحریر، شیرینی، هدایای کوچک و گاهی پول پر شده است.

به طور معمول آموزش ابتدایی در آلمان از سن شش سالگی شروع می شود. اما در برخی از ایالت ها کودکان بسیار باهوش می توانند از پنج سالگی مدرسه را شروع کنند و افرادی که هنوز آماده نیستند نیز می توانند یک سال صبر کرده و از هفت سالگی وارد مدرسه شوند. دانش آموزان در مقطع ابتدایی خواندن، نوشتن، اصول ریاضی و زبان انگلیسی را یاد می گیرند. در پایان دوره ابتدایی نیز معلمان با توجه به عملکرد دانش آموز، به والدین او توصیه می کنند که فرزندشان را به کدام نوع دبیرستان بفرستند. با این حال این توصیه فقط در حد راهنمایی است و والدین و دانش آموزان آزاد هستند مدرسه مورد نظر خود را انتخاب کنند.

آموزش متوسطه در آلمان (Weiterführende Schule)

سیستم آموزش متوسطه در آلمان به دو بخش تقسیم می شود: متوسطه اول و متوسطه دوم. دوره متوسطه اول پایه های 5 تا 10 و دوره متوسطه دوم پایه های 11 تا 13 را پوشش می دهد. در اکثر ایالت های آلمان، آموزش متوسطه یا دبیرستان با کلاس پنجم شروع می شود و این زمانی است که تفاوت ها در سیستم آموزشی آلمان شروع می شود. هر ایالت برای مقطع متوسطه سیستم آموزشی خاص خود را دارد و نام های متفاوتی برای مدارس این مقطع تحصیلی وجود دارد. آموزش متوسطه در آلمان معمولا توسط سه نوع مدرسه با نام های Hauptschule، Realschule و Gymnasium ارائه می شود.

Hauptschule (کلاس 5-9)

در نظام آموزشی آلمان، مدارس نوع Hauptschule سخت گیری کمتری دارند و مطالب آموزشی را به صورت ساده تری ارائه می دهند. این مدارس به نوعی مدارس فنی حرفه ای در نظر گرفته می شوند و کلاس پنجم تا نهم آموزش متوسطه در آلمان را پوشش می دهند. Hauptschule انتخابی عالی برای دانش آموزانی است که می خواهند پس از پایان دوره متوسطه تحصیلات خود را با شرکت در دوره های اوسبیلدونگ (Ausbildung) ادامه دهند و با سرعت بیشتری وارد بازار کار شوند. 

در آلمان بیش از 1820 مدرسه Hauptschulen وجود دارد که دانش آموزان را برای شرکت در دوره های فنی حرفه ای آماده می کنند. پس از فارغ التحصیلی از Hauptschulen، آموزش دانش آموزان در قالب یک دوره کارآموزی ۲ تا ۳ساله ادامه می یابد. البته این امکان وجود دارد که دانش آموزان با ادامه تحصیل در کلاس دهم، مدرک Realschulabschluss را دریافت کنند که از ارزش بالاتری برخوردار است. آموزش فنی حرفه ای در دوره اوسبیلدونگ به صورت یک سیستم دوگانه انجام می شود؛ به این معنا که دانش آموزان حدود سه روز در هفته در شرکت مشغول به کار هستند و دو روز در هفته را در مدارس فنی حرفه ای (Berufsschule) تحصیل می کنند.

Realschule (کلاس 5-10)

یکی دیگر از انواع مراکز ارائه دهنده آموزش متوسطه در آلمان، مدارس Realschule هستند که کلاس های پنجم تا دهم را پوشش می دهند. در این مدارس سخت گیری کمی بیشتر است و مطالب آموزشی در سطح متوسط ارائه می شوند. سطح آموزش در این مدارس در مقایسه با Hauptschule یک سطح بالاتر و از Gymnasiumها یک سطح پایین تر است. در Realschule دانش آموزان همزمان با فراگیری دانش نظری و عملی، برای زندگی حرفه ای خود نیز آماده می شوند. در این مدارس دانش آموزان می توانند با توجه به علایق خود، بر روی یک حوزه تحصیلی خاص تمرکز کنند.

در پایان سال دهم به دانش آموزان مدرک Realschulabschluss داده می شود که دو گزینه مختلف برای ادامه تحصیل در اختیار آنها قرار می دهد. اگر نمرات و عملکرد دانش آموز رضایت بخش باشد، می تواند به کلاس های بالاتر در مدارس Gymnasium برود و پس از پایان تحصیل در این مدارس، مدرک Abitur (مدرک نهایی Gymnasium) را کسب کنند. راه دوم نیز انتخاب دوره های اوسبیلدونگ را برای ادامه تحصیل است.

البته حتی بدون داشتن مدرک Abitur نیز دانش آموزان می توانند وارد دانشگاه شوند، اما نه به صورت مستقیم. دانش آموزانی که پس از اخذ مدرک Realschulabschluss دوره آوسبیلدونگ را انتخاب می کنند، می توانند پس از کسب چند سال تجربه کاری، برای ورود به دانشگاه اقدام کنند.

Gymnasium (کلاس 5 تا 12 یا 13)

Gymnasiumها کامل ترین حالت از آموزش متوسطه در آلمان را ارائه می دهند و هدف اصلی آن ها آماده کردن دانش آموزان برای ورود به دانشگاه است. بیش از 3 هزار Gymnasium در آلمان وجود دارد که در آن ها به دانش آموزان کلاس های پنجم تا دوازدهم یا سیزدهم (با توجه به ایالت) آموزش داده می شود. در سیستم آموزش متوسطه در آلمان، Gymnasiumها محبوب ترین نوع مدارس هستند که انواع مختلفی دارند. برخی از Gymnasiumها ویژه آموزش پسران و برخی مخصوص آموزش دختران هستند، برخی توسط کلیسا مدیریت می شوند و برخی نیز روی آموزش موضوعات خاص مانند ورزش، علوم یا هنر تمرکز دارند. 

در ابتدا Gymnasiumها دارای 9 پایه تحصیلی (G9) بودند و تحصیل دانش آموزان در آن ها به طور کلی 9 سال زمان می برد. اما در اوایل دهه 2000، در سیستم آموزش و پرورش آلمان اصلاحاتی انجام شد که بر اساس آن یک سال از این دوره حذف شد و دانش آموزان می توانستند تنها با 8 سال تحصیل در دبیرستان، فارغ التحصیل شوند. این تغییر با هدف سازگار کردن سیستم آموزشی آلمان با دیگر کشورهای اروپایی انجام شد؛ اما اعتراضات و بحث های زیادی به دنبال داشت. امروزه اکثر ایالت های آلمان به سیستم G9 بازگشته اند و در نتیجه دانش آموزان پس از 13 سال تحصیل (4 سال ابتدایی و 9 سال متوسطه) می توانند وارد دانشگاه شوند. همین موضوع باعث شده دانش آموزان ایرانی نتوانند پس از 12 سال تحصیل و اخذ مدرک دیپلم، به طور مستقیم وارد دانشگاه های آلمان شوند و باید ابتدا یک سال در یکی از کالج های این کشور تحصیل کنند.

دوره متوسطه در Gymnasiumها به دو بخش متوسطه اول (کلاس 5 تا 10) و متوسطه دوم (کلاس 11 تا 13) تقسیم می شود. برنامه درسی Gymnasiumها نیز بر آموزش آکادمیک و تئوری تمرکز دارد و شامل حداقل دو زبان خارجی، ریاضیات پیشرفته و دروس علمی می شود. دوره متوسطه دوم نیز مخصوص آماده سازی دانش آموزان برای ورود به دانشگاه است و در پایان آن آزمون Abitur برگزار می شود. نمره این آزمون تاثیر زیادی در پذیرش دانشجویان در رشته مورد علاقه آن ها خواهد داشت.

بهترین مدارس متوسطه آلمان

• Max-Planck-Gymnasium (Munich, Bavaria)
• Gymnasium Kreuzgasse (Cologne, North Rhine-Westphalia)
• Gymnasium Steglitz (Berlin)
• Johanneum (Hamburg)
• Heinrich-Hertz-Gymnasium (Berlin)
• Schillergymnasium Münster (North Rhine-Westphalia)
• Wilhelm-Gymnasium (Braunschweig, Lower Saxony)
• Luitpold-Gymnasium (Munich, Bavaria)
• Stadtgymnasium Dortmund (North Rhine-Westphalia)
• Luisengymnasium (Munich, Bavaria)

بهترین مدارس بین المللی در آلمان

در آلمان محبوبیت مدارس بین المللی در بین خانواده های آلمانی و مهاجران در حال افزایش است. اکثر مدارس بین المللی در آلمان خصوصی و شهریه محور هستند و در آن ها آموزش به زبان انگلیسی یا به صورت دو زبانه انجام می شود. در این مدارس تعداد دانش آموزان در هر کلاس کمتر از مدارس دولتی است و از ساختار درسی و سیستم آموزشی آلمان نیز پیروی نمی کنند. به همین دلیل دانش آموزان این مدارس عمدتا مدرک Abitur را دریافت نمی کنند اما مدرک IB به آنها اجازه ورود به دانشگاه های آلمانی یا بین المللی را می دهد. چرا که در یبشتر این مدارس دانش آموزان پس از 12 سال تحصیل فارغ التحصیل می شوند و با اخذ مدرک دیپلم بین المللی (IB) می توانند برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه های اروپا و دیگر کشورهای جهان شوند. در آلمان بیش از 100 مدرسه بین المللی وجود دارد که در تصویر زیر می توانید فهرست 10 مدرسه برتر را مشاهده کنید.

برترین مدارس بین المللی در آلمان

• Moderne Schule Hamburg
• WABE International School
• International School of Hamburg
• Berlin British School
• BBIS Berlin Brandenburg International School
• Bavarian International School
• Munich International School
• Metropolitan School Frankfurt
• Cologne International School
• Frankfurt International School

مدارس خصوصی در آلمان

در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، مدارس خصوصی هرگز نتوانستند نقش بزرگی در سیستم آموزشی آلمان بازی کنند. با این حال تعداد مدارس خصوصی آلمان در دو دهه اخیر دوبرابر شده و اکنون بیش از 5900 مدرسه خصوصی در این کشور وجود دارد. این مدارس مقاطع تحصیلی مختلف از مدارس ابتدایی تا موسسات آموزش عالی را شامل می شوند. تحصیل در مدارس خصوصی شهریه محور است و اخذ پذیرش از آن ها معمولا با شرکت در یک آزمون ورودی همراه است. اما بر خلاف مدارس بین المللی، این مدارس از برنامه درسی آلمان پیروی می کنند و در نهایت به آزمون Abitur ختم می شوند.

سوالات متداول

آیا تحصیل در مدارس دولتی آلمان رایگان است؟

بله. تحصیل در تمام مدارس دولتی آلمان برای دانش آموزان با هر ملیتی رایگان است.

آیا در مدارس آلمان به دانش آموزان وعده غذایی داده می شود؟

بله. در بسیاری از مدارس آلمان وعده غذایی ناهار به دانش آموزان داده می شود.

ساعت شروع مدارس در آلمان به چه صورت است؟

ساعت شروع آموزش در مدارس آلمان معمولا 8 صبح است.

تحصیل اجباری در آلمان از چه سنی شروع می شود؟

در مدارس آلمان تحصیل اجباری از 6 سالگی شروع می شود و تا 18 سالگی ادامه پیدا می کند.

چه زبان هایی در مدارس آلمان آموزش داده می شود؟

در اکثر مدارس آلمان زبان انگلیسی به عنوان اولین زبان خارجی آموزش داده می شود. در مقطع متوسطه دانش آموزان می توانند زبان های دیگر مانند فرانسه، اسپانیایی یا لاتین را نیز یاد بگیرند.

سخن اخر

نظام آموزشی آلمان یکی از پیشرفته ترین و منسجم ترین سیستم های آموزشی در دنیا به شمار می رود. از مدارس ابتدایی تا دانشگاه، هر مقطع تحصیلی در آلمان به گونه ای طراحی شده که مهارت های علمی و عملی دانش آموزان را به بهترین نحو تقویت کند. مدارس آلمان برای همه ملیت ها رایگان هستند و سیستم آموزشی متنوع آن، دانش آموزان را برای آینده ای روشن تر آماده می کند. تنوع مدارس در آلمان، امکان انتخاب مسیرهای مختلف تحصیلی و شغلی را فراهم می کند و این ویژگی باعث شده تا تحصیل در آلمان حتی در میان دانش آموزان بین المللی نیز محبوب شود. سیستم آموزش و پرورش آلمان همواره در تلاش است تا مدارس و دانشگاه های این کشور آموزش را در بالاترین سطح ارائه دهند. همین موضوع باعث شده دانشگاه های آلمان همواره در میان برترین دانشگاه های جهان قرار بگیرند و آلمان را به یکی از برترین کشورهای جهان برای مهاجرت تحصیلی تبدیل کنند.

اگر قصد دارید به همراه خانواده خود به آلمان مهاجرت تحصیلی داشته باشید، کارشناسان مؤسسه فرداد دانش پاسارگاد با بیش از یک دهه سابقه در زمینه اعزام دانشجو به آلمان، آماده ارائه مشاوره به شما عزیزان هستند.

Main Topics

Education System in Germany

Structure of the German Education System

Kindergarten and Preschool in Germany

Primary Education in Germany (Grundschule)

Secondary Education in Germany (Weiterführende Schule)

Top Secondary Schools in Germany

Best International Schools in Germany

Private Schools in Germany